De vroegste vermelding van een boek dat een verband heeft met Gouda, komt uit de 13e eeuw. Het betreft een vermelding door Jacob van Maerlant.
Maerlant, de bekendste middeleeuwse auteur uit de Nederlanden, droeg zijn Der naturen bloeme op aan Nicolaas Cats, vanaf 1272 heer van Gouda. Er is dus een link van Jacob van Maerlant met Gouda, maar het is geen directe link. Voor zover we weten zijn er geen Naturen Bloeme handschriften in Gouda vervaardigd.
Der naturen bloeme (Bloemlezing uit de natuur) is een encyclopedisch werk over de natuur, dat Maerlant rond 1270 schreef. Aan het eind van de Proloog noemt hij zijn opdrachtgever:
ende dit dichtic dor sinen wille
dien ix ian lude ende stille
dats mine here niclaus van cats
ende omme dat mi ghebreket scats
biddic dat hem ghename si
dit iuweelkin van mi
Dit dicht ik in opdracht van
degene die ik het gun:
mijn heer Nicolaas van Cats.
En omdat ik geen geld heb,
bid ik dat dit juweeltje hem
aangenaam zal zijn.